بەرگری فلۆرۆسەنس (IFA - Immunofluorescence Assay) تەکنیکێکی بایۆکیمیایی گرنگە کە ڕێگە بە دۆزینەوە و جیاکردنەوەی کۆمەڵێکی فراوان لە دژەپەیداکەر و دژەتەن دەدات لە ناو بەشێکی شانە یان خانەیەکدا. هەروەها دەتوانرێت وەک ڕێگایەکی وردبینی وەسف بکرێت کە میکرۆسکۆپی ڕووناکی بەکاردەهێنێت بۆ دیاریکردنی دژەتەنەکان دژ بە دژەپەیداکەرە دیاریکراوەکان. لەگەڵ ئەوەشدا، ڕێگایەکی تایبەتە لە زانستی ڤایرۆسدا بۆ دۆزینەوەی بوونی دژەتەنەکان لەسەر بنەمای توانا تایبەتەکانیان بۆ کارلێکردن لەگەڵ دژەپەیداکەرە ڤایرۆسییەکاندا کە لە خانە تووشبووەکاندا دەردەکەون، و دەتوانێت پرۆتینە ڤایرۆسییەکان بناسێتەوە کە لە خانەکاندا دەردەکەون لە ڕێگەی کارلێکردنەکانی دژەپەیداکەر-دژەتەنەوە. ئەم تاقیکردنەوەیە زۆرجار بەکاردەهێنرێت بۆ پشتڕاستکردنەوەی ئەنجامە ئەرێنییەکان کە بە ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) یان MFIA® (Multiplex Fluorescent Immunoassay) وەرگیراون. بەزۆری وەک تاقیکردنەوەیەکی پشتڕاستکەرەوە بەکاردەهێنرێت، کە دەتوانرێت شوێنەکانی کارلێکردنەکانی دژەپەیداکەر-دژەتەن لە خانە تووشبووەکاندا ببینرێن.
بەپێی مەودای تاقیکردنەوە یان دژەتەنە دیاریکراوە بەکارهاتووەکان، دوو شێواز بەردەستن: شێوازی ڕاستەوخۆ (سەرەتایی یان بنەڕەتی) یان ناڕاستەوخۆ (لاوەکی).
1- شێوازی ڕاستەوخۆی بنەڕەتی:
بەرگری فلۆرۆسەنسی ڕاستەوخۆ (DIF - Direct Immunofluorescence) تەکنیکێکە کە لە تاقیگەدا بەکاردەهێنرێت بۆ ناسینی نەخۆشییەکانی پێست، تێکچوونی گورچیلە، و سیستەمەکانی ئەندامەکانی دیکە. هەروەها بە ناوی تاقیکردنەوەی دژەتەنی ڕووناکی ڕاستەوخۆ یان بەرگری فلۆرۆسەنسی بنەڕەتی ناسراوە. بەرگری فلۆرۆسەنسی بنەڕەتی یان ڕاستەوخۆ یەک دژەتەن بەکاردەهێنێت کە بە شێوەیەکی کیمیایی بە فلوۆرۆفۆر (fluorophore) بەستراوەتەوە. دژەتەنەکە مۆلیکولی ئامانج دەناسێتەوە و پێوەی دەبەستێتەوە، و فلۆرۆسەنسی پەیوەندیدار لە ژێر مایکرۆسکۆپدا دەتوانرێت دەستنیشان بکرێت.
ئەم تەکنیکە چەندین سوودی هەیە بە بەراورد بە پرۆتۆکۆلی لاوەکی (یان ناڕاستەوخۆ)، چونکە دژەتەنەکە ڕاستەوخۆ بە میکرۆسکۆپی ڕووناکی (کرۆمۆفۆر) دەبەسترێتەوە. ئەمەش ژمارەی هەنگاوەکان لە پرۆسەی ڕەنگکردندا کەم دەکاتەوە، کە وادەکات خێراتر بێت. هەروەها دەتوانێت نیشانەی پشتەوە کەم بکاتەوە لە ڕێگەی دوورکەوتنەوە لە هەندێک کێشەی پەیوەست بە کارلێکردنی ئاڵۆز یان ناتایبەتی دژەتەنەکەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، لەبەر ئەوەی ژمارەی مۆلیکولەکانی میکرۆسکۆپی ڕووناکی کە دەتوانن بە دژەتەنی بنەڕەتی ببەسترێنەوە سنووردارە، بەرگری فلۆرۆسەنسی ڕاستەوخۆ هەستیاری کەمتری هەیە بەراورد بە میکرۆسکۆپی بەرگری فلۆرۆسەنسی ناڕاستەوخۆ.
2- شێوازی ناڕاستەوخۆی چاوەڕوانی:
میکرۆسکۆپی بەرگری فلۆرۆسەنسی ناڕاستەوخۆ یان لاوەکی دوو دژەتەن بەکاردەهێنێت. دژەتەنی یەکەم کە نیشاننەکراوە بە شێوەیەکی دیاریکراو بە مۆلیکولی ئامانج دەبەستێتەوە، لە کاتێکدا دژەتەنی دووەم، کە فلوۆرۆفۆری لەگەڵدایە، دژەتەنی یەکەم دەناسێتەوە و پێوەی دەبەستێتەوە. چەندان دژەتەنی دووەمی دەتوانن بە یەک دژەتەنی سەرەتایی ببەسترێنەوە، کە نیشانەکە بەهێزتر دەکات لە ڕێگەی زیادکردنی ژمارەی مۆلیکولە فلۆرۆسەنتەکان لە هەر دژەپەیداکەرێکدا.
ئەم پرۆتۆکۆلە ئاڵۆزترە و کاتێکی زیاتری پێویستە بەراورد بە پرۆتۆکۆلی بنەڕەتی (یان ڕاستەوخۆ)، بەڵام نەرمی زیاتر پێشکەشدەکات، چونکە دەتوانرێت جۆرە جیاوازەکانی دژەتەنی دووەم و تەکنیکەکانی دۆزینەوە بۆ دژەتەنی سەرەتایی دیاریکراو بەکاربهێنرێت. ئەم شێوازە بە فراوانی وەک تاقیکردنەوەیەکی پشتڕاستکەرەوە لە ناسینی ڤایرۆسی کەمی بەرگری مرۆڤ (HIV) بەکاردەهێنرێت.
لە سەرەتادا، خانە تووشبووەکان بە ڤایرۆس لەسەرسڵایدی شووشەیی پاکی تیرەی 12 مم دەچێنرێن. بۆ جێگیرکردنی دژەپەیداکەرەکە، خانەکان بە بەکارهێنانی پارافۆرمالدیهایدی (paraformaldehyde) جێگیر دەکرێن بۆ ئامادەکردنی پرۆتینەکانی ناو خانەکان بۆ بەستنەوە بە دژەتەنەکانەوە. خانەکان بە بەکارهێنانی پاککەرەوەیەکی گونجاو، وەک Triton X-100 تێدەپەڕێندرێن. دژەتەنێکی دیاریکراو (وەک سیرۆمی نەخۆش) لەسەر ڕووکارەکە دادەنرێت بۆ دیاریکردنی دژەپەیداکەرە ڤایرۆسییەکە. پاشان دژەتەنێکی دووەمی دادەنرێت، کە تایبەتە بە ناوچەی Fc دژەتەنی IgG سەرەتایی.
لەبەر ئەوەی ڕەنگی فلۆرۆسەنت بە دژەتەنی دووەمیەوە بەستراوەتەوە، دژەپەیداکەرەکە دەتوانرێت لەژێر میکرۆسکۆپی ڕووناکدا ببینرێت. دەتوانرێت دووبارەبوونەوەی دژەپەیداکەرە ڤایرۆسییەکە لەناو خانەکاندا بە بەکارهێنانی IFA بدۆزرێتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، دەتوانرێت بە ئاسانی دوو یان تەنانەت سێ دژەپەیداکەر لە یەک کاتدا ببینرێن بە بەکارهێنانی دوو بۆ سێ دژەتەنی جیاکراوە.
ئەنجامەکانی تاقیکردنەوەکە وەک ئەرێنی یان نەرێنی یان ناڕوون پێشکەش دەکرێن. لە ئێستادا، IFA بۆ مەبەستی توێژینەوە بەکاردەهێنرێت لە جیاتی مەبەستی ناسینەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، لە پێشەەدا کاتێک کیتی ELISA بە شێوەی بازرگانی بەردەست نەبوون، IFA بۆ مەبەستی ناسینەوە بە بەکارهێنانی سیرۆمی نەخۆش وەک دژەتەنی سەرەتایی بەکارهات.
بەکارهێنانی کاریگەری ئەم شێوازە چەندین ڕەچاوکردن لەخۆدەگرێت، لەوانە سروشتی دژەپەیداکەرەکە، و تایبەتی و هەستیاری دژەتەنی سەرەتایی، و تایبەتمەندییەکانی نیشانە فلۆرۆسەنتیەکە، و شێوازەکانی چوونەناوەوە و جێگیرکردن، و وێنەگرتنی فلۆرۆسەنسی خانەکان. لەگەڵ ئەوەی هەر پرۆتۆکۆلێک ڕێکخستنی پێویستی بە وردکردنەوە هەیە لەسەر بنەمای جۆری خانەکە، و دژەتەن، و دژەپەیداکەرەکە، بەڵام هەنگاوی هاوبەش بەنزیکەیی بۆ هەموو بەکارهێنانەکانیان هەیە.
دەتوانرێت بەرگری فلۆرۆسەنس لەسەر پارچەی شانەکان، یان خانە چاندراوەکان، یان تاکەخانە جێگیرکراوەکان بە بەکارهێنانی شێوازە جیاوازەکان ئەنجام بدرێت. دەتوانرێت دژەتەنەکان بۆ جیاکردنەوەی دابەشبوونی پرۆتینەکان، و گلایکۆپرۆتینەکان، و ئامانجە دژەپەیداکەرەکانی دیکە بەکاربهێنرێن، لەوانە مۆلیکولە بچووکە بایۆلۆجی و نابایۆلۆجییەکان.
دەتوانرێت نموونەکانی بەرگری فلۆرۆسەنس بە بەکارهێنانی جۆرە جیاوازەکانی میکرۆسکۆپی فلۆرۆسەنس جیابکرێنەوە. سادەترین جۆر میکرۆسکۆپی ڕووناکی سەروو بەنەفشەیە. لە کاتێکدا بەزۆری میکرۆسکۆپی هاوتەریب بەکاردەهێنرێت، نەخشە نوێیەکانی میکرۆسکۆپە ووردی بەرزەکان، وەک میکرۆسکۆپی STED (Stimulated Emission Depletion) و ئەوانی دیکە، ڕێگە بە وێنەگرتن دەدەن لەسەر ئاستی نانۆمیتر بە ووردی زۆر بەرزتر.
سوودەکانی بەرگری فلۆرۆسەنس (IFA)
ئەم شێوازە تێچووی کەمی هەیە. لەگەڵ ئەوەشدا، دەتوانرێت مۆرفۆلۆژیا و شوێنی فلۆرۆسەنسەکە بپشکنرێت بۆ جیاکردنەوەی کارلێکردنە تایبەتەکان لە نادیاریکراوەکان.
کەموکوڕییەکانی بەرگری فلۆرۆسەنس
لەبەر سنووردارییەکان کە پەیوەندن بە کارایی، IFA وەک ئامرازێکی سەرەتایی سکرینکردن بۆ تاقیکردنەوە سیرۆڵۆژییەکان نازانرێت. ئەم شێوازە پێویستی بە مایکرۆسکۆپی فلۆرۆسەنس هەیە. لێکدانەوەکان ڕەنگە کەسی بن، و ئەنجامەکان چەندایەتی نین، و زۆرجار بە دژەپەیداکەرێک بۆ هەر سڵایدێک سنووردار دەبن. فلۆرۆسەنسی نادیاریکراو باوە و ئاساییە، و توندی ڕووناکی دەتوانێت جیاواز بێت. وەک هەموو تاقیکردنەوە سیرۆڵۆژییەکان، IFA زیندەوەرە تووشکەرەکان نادۆزێتەوە؛ بەڵکو تەنها ئاماژە بە نیشانەیەک لەسەر تووشبوونێکی پێشوو دەکات. لەبەر ئەوەی ئاژەڵەکان دژەتەن بەرهەم ناهێنن، IFA بۆ بەکارهێنان لە ئاژەڵە بەرگری لاوازەکاندا گونجاو نییە.
هەڵبژاردنی وردی دژەتەنەکان: هەڵبژاردنی دژەتەنە سەرەتایی و دووەمە گونجاوەکان زۆر گرنگە. دژەتەنەکان دەبێت بە شێوەیەکی تایبەت بە دژەپەیداکەرە ئامانجراوەکە ببەسترێنەوە و کوالیتی بەرزیان هەبێت.
کۆنترۆڵی ئەرێنی و نەرێنی: بەکارهێنانی کۆنترۆڵی ئەرێنی و نەرێنی زۆر پێویستە بۆ دڵنیابوون لە دروستی و ڕاستی ئەنجامەکان. ئەم کۆنترۆڵانە یارمەتیدەرن لە دیاریکردنی بەستنەوەی تایبەتی دژەپەیداکەرەکان و لابردنی ژاوەژاوی پشتەوە.
ورد بوون لە هەنگاوەکانی شۆردن: هەنگاوەکانی شۆردن دەبێت بە وردی و بە تەواوی جێبەجێ بکرێن. شۆردنی ناتەواو ڕەنگە ببێتە هۆی ژاوەژاوی پشتەوە و کەمکردنەوەی دروستی ئەنجامەکان.
بەکارهێنانی تۆڕاوە گونجاوەکان: بەکارهێنانی تۆڕاوە گونجاوەکان بۆ جێگیرکردن، و کونکردن، و شۆردن زۆر گرنگە. تۆڕاوە کوالیتی بەرزەکان دەتوانن یارمەتیدەربن لە باشترکردنی دروستی و کەمکردنەوەی ژاوەژاوی پشتەوە.