تاقیکردنەوەی خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو
پێشەکی:
ئاپۆپتۆسیس (Apoptosis)، یان خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو، پرۆسەیەکی بایۆلۆژی ڕێکخراوە کە بە شێوەیەکی بنەڕەتی بەشدارییە لە گەشەکردنی شانەکان، ڕێکخستنی وەڵامی بەرگری، و پاراستنی هاوسەنگی ژینگەی خانەیی لەناو جەستەدا. خوێندنەوەی ئاپۆپتۆسیس گرنگییەکی زۆری هەیە لە بوارەکانی توێژینەوەی زانستی، بەتایبەت لە زانستی شێرپەنجە، زانستی بەرگری، و توێژینەوەکانی پەرەپێدانی چارەسەری دەرمان.
دەکرێت ئاپۆپتۆسیس بە شێوەیەکی کاریگەر هەڵبسەنگێنرێت بە بەکارهێنانی تەکنیکی فلۆسایتۆمەتری (ئاڕاستەی خانەیی - Flow Cytometry)، کە خانەکانی ژێر خۆکوژی بەرنامەڕێژکراو گۆڕانکاری جیاوازەکان پیشان دەدەن کە بریتین لە:
گۆڕانکاری لە شێوەی خانەیی (Cell Morphology).
لەدەستدانی تەواوی پەردەی پلازمی (Plasma Membrane Integrity).
دابەزینی توانای پەردەی میتۆکۆندری (Mitochondrial Membrane Potential).
پارچەپارچەکردنی ترشی نووکلەیی (DNA Fragmentation).
لە ڕێگەی شیکردنەوەی ئەم گۆڕانکارییانەوە بە بەکارهێنانی ئامرازە فلۆرۆسەنت و ڕەنگە تایبەتەکان، وەک ئانێکسین V (Annexin V) یان کاسپاتە چالاکەکان (Active Caspases)، توێژەران دەتوانن ڕێژەی خانەکانی ژێر ئاپۆپتۆسیس دیاری بکەن لەناو نموونەکەدا، و تێگەیشتن لە مێکانیزمە مۆلێکولییەکانی بەشداری لە هاندانی ئەم پرۆسەیەدا.
ڕێبازەکانی هەڵسەنگاندنی خۆکوژی خانەیی بە بەکارهێنانی فلۆسایتۆمەتری
چەندین ڕێباز هەن بۆ هەڵسەنگاندنی خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو بە بەکارهێنانی تەکنیکی فلۆسایتۆمەتری، و هەر ڕێبازێک سوود و سنووردارکردنی تایبەت بە خۆی هەیە.
لە ڕێبازە باوەکانی بەکارهێنان:
ڕەنگکردنی ئانێکسین V (Annexin V):
بەکاردەهێنرێت بۆ دۆزینەوەی دەرکەوتنی دەرەکی فۆسفاتیدیل سێرین (Phosphatidylserine)، کە نیشانەیەکی زوو و جیاوازەکەی دەستپێکردنی خۆکوژی خانەییە. پرۆتینی ئانێکسین V، نیشانەکراو بە ڕەنگی فلۆرۆسەنت، بە مۆلێکولەکانی فۆسفاتیدیل سێرینەوە دەبەستێتەوە کە دەگوازرێنەوە بۆ ڕووکاری دەرەکی پەردەی خانەیی لە کاتی قۆناخە زووەکانی خۆکوژی خانەیی. بە بەکارهێنانی ڕەنگکردنی دووانە لەگەڵ یۆدایدی پرۆپیدیۆم (PI)، دەکرێت جیاوازی بکرێت لە نێوان:
خانە خۆکوژەکان (ئانێکسین V ئەرێنی / PI نەرێنی).
خانە نەخرۆزییەکان (ئانێکسین V ئەرێنی / PI ئەرێنی).
بەڵام ڕێبازی تری بەکارهێنانی ڕەنگە بەستراوەکان بە ترشی نووکلەیی: ڕەنگەکانی وەک هۆشت 33342 (Hoechst 33342) یان DAPI بەکاردەهێنرێن بۆ دۆزینەوەی خانە خۆکوژەکان کە تایبەتمەندی جیاوازەکان پیشان دەدەن، وەک چڕکردنەوەی کرۆماتین یان پارچەپارچەکردنی ناوک. دەکرێت ئەم ڕەنگانە لەگەڵ تاقیکردنەوەکانی تر تێکەڵ بکرێن، وەک:
پێوانکردنی چالاکی ئەنزیمەکانی کاسپیز (Caspase Activity Assays).
هەڵسەنگاندنی توانای پەردەی میتۆکۆندری بە بەکارهێنانی ڕەنگە تایبەتەکان.
تایبەتمەندییەکانی خۆکوژی خانەیی
چالاککردنی ئەنزیمەکانی کاسپیز (Caspase) یەکێکە لە تایبەتمەندییە بنەڕەتییەکانی خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو. کاسپیزەکان لە گرنگترین ڕێکخەرە سەرەکییەکانی پرۆسەی خۆکوژی خانەیی دادەنرێن، کە بەشداری دەکەن لە دەستپێکردنی زنجیرەیەک لە کارلێکە بایۆکیمیاییەکان کە کۆتایی بە تێکچوونی خانەکە دێت بە شێوەیەکی ڕێکخراو.
تەکنیکی فلۆسایتۆمەتری دەرفەت دەدات بۆ شیکردنەوە و دیاریکردنی چالاککردنی کاسپیزەکان لە خانە تاکەکاندا بە شێوەیەکی بڕی و ورد، ئەمەش ئامرازێکی متمانەپێکراو دابین دەکات بۆ خوێندنەوەی دینامیکی خۆکوژی خانەیی.
هەڵسەنگاندنی خۆکوژی خانەیی بە بەکارهێنانی فلۆسایتۆمەتری و کاسپیزەکان
بۆ هەڵسەنگاندنی خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو بە بەکارهێنانی فلۆسایتۆمەتری، ئەنزیمە کاسپیزە چالاکەکان لەناو خانەکاندا ئامانج دەگیرێن. ئەم ڕێبازە پشت بە تەرخانکردنی خانەکان بۆ مادەکان دەبەستێت کە سەبسترات (Substrates) تایبەتەکانی کاسپیزەکانی تێدایە، نیشانەکراو بە ڕەنگە فلۆرۆسەنتەکان. کاتێک ئەم سەبستراتانە لەلایەن کاسپیزە چالاکەکانەوە تێکدەچن، ئیشارە فلۆرۆسەنتەکان ئازاد دەکرێن کە دەکرێت دۆزرێنەوە و شیبکرێنەوە بە بەکارهێنانی تەکنیکی فلۆسایتۆمەتری.
لە هەندێک جۆری کیتی بازرگانیدا، ئەنتیبۆدی ئاراستەکراو بەرامبەر بە کاسپیزە چالاکەکانیش بەکاردەهێنرێت، نیشانەکراو بە ڕەنگە فلۆرۆسەنتەکان. بوونی ئەم ئەنتیبۆدیانە بە ئاستی چالاکی کاسپیزەکان لەناو خانەکاندا دەبەستێتەوە، ئەمەش دەرفەت دەدات بۆ:
دیاریکردنی خانە خۆکوژەکان لەسەر بنەمای توندی ڕەنگکردنی فلۆرۆسەنت.
جیاکردنەوە لە نێوان خانە سەلامەتەکان و خانەکان کە بە قۆناخی خۆکوژی خانەییدا تێدەپەڕن.
ئەم ڕێبازانە زانیاری زیادەیان دابین دەکات سەبارەت بە قۆناخی خۆکوژی خانەیی کە خانەکان تێیدا تێدەپەڕن، جا لە قۆناخە زووەکان یان دواییەکانی خۆکوژی خانەیی بەرنامەڕێژکراو بن.