||
Cell Lines

هێڵی خانە

پێشەکی:

هێڵی خانە ئاماژەیە بۆ کۆمەڵێک خانەی یەکگرتوو کە بەردەوام لە ژێر مەرجەکانی تاقیگەدا دەگەشێن و زیاد دەبن. ئەم خانانە بەزۆری لە چاندنێکی سەرەتاییەوە وەردەگیرێن و دوای چەند تێپەڕبوونێک، تایبەتمەندییە تایبەتەکانیان دەپارێزن. هەندێک هێڵی خانە دەتوانن بۆ ماوەی درێژ یان تەنانەت بێ کۆتایی لە چاندندا بژین.

جۆرەکانی هێڵە خانەییەکان

  • • هێڵە خانە سروشتییەکان (Finite Cell Lines): ئەم خانانە ژمارەیەکی دیاریکراو لە دابەشبوون ئەنجامدەدەن پێش ئەوەی بچنە قۆناغی پیریی خانەیی (Cellular Senescence).

  • • هێڵە خانە بەردەوامەکان (Continuous Cell Lines): ئەمانە هێڵە خانەییەکانن کە تووشی گۆڕانکاری جینی یان گۆڕانکاری سروشتی بوون، ئەمەش ڕێگەیان پێدەدات بۆ زادبوونی بێسنوور (وەک خانەکانی HeLa ناودارەکان).

بەکارهێنانەکانی هێڵی خانە

  1. توێژینەوەی بایۆلۆژیای خانەیی و مۆلیکیولی

  2. تاقیکردنەوەی دەرمان و ژەهراوی‌شناسی (Toxicology)

  3. ئەندازیاری جیینی و بەرهەمهێنانی پرۆتینە دووبارەکراوەکان

  4. خوێندنەوەکانی ئیمیونۆلۆژی و شێرپەنجە

نموونەکانی هێڵە خانە بەناوبانگەکان HeLa:

  1. هیلا (HeLa): لە خانەکانی نەخۆشێکەوە وەرگیراوە کە هێنریێتا لاکس (Henrietta Lacks) ناوی، و لە یەکەم و ناودارترین هێڵە خانەییەکانە کە لە لێکۆڵینەوەکاندا بەکاردێت.

  2. خانەکانی تۆخمدانی هامستەری چینی CHO: (Chinese Hamster Ovary) لە بەرهەمهێنانی دەرمانە بایۆلۆجییەکاندا بەکاردێت.

  3. خانەکانی گورچیلە جنینی مرۆڤ HEK293: (Human Embryonic Kidney) لە بەرفراوانی لە لێکۆڵینەوەکانی جینۆم و تەکنەلۆجیا بایۆلۆجییەکاندا بەکاردێت.

  4. MCF-7: هێڵە خانەیی کە وەک نموونە بۆ لێکۆڵینەوەی شێرپەنجەی مەمک بەکاردێت.

هەڵبژاردنی هێڵی خانە

کاتێک هێڵێکی خانە هەڵدەبژێرین، دەبێت چەندین هۆکار لەبەرچاو بگیرێت. هەندێک لەمانە بە کورتی لە خوارەوە دەستنیشان کراون:

  1. جۆری گیاندار: بەگشتی، هێڵە خانە نا-مرۆڤیەکان کەمتر لە بەر مەترسی بایۆلۆژیدان و بۆیە پەسەندکراون. بەڵام کاتێک داتا لەگەڵ مرۆڤدا بەراورد دەکرێت، دەبێت جیاوازی جۆری گیان‌دارەکان لەبەرچاو بگیرێت.

  2. خانەی میر یان نەمر: چاندنکردنی هێڵە خانە نەمرەکان پەسەندکراوە بەهۆی گەشەی خێراتر، ئاسانی کلۆن‌کردن و بەرهەمی زیاترەوە. بەڵام هەندێک نادڵنیایی هەیە سەبارەت بەوەی ئایا هێڵە خانە نەمرەکان بە دروستی نوێنەرایەتی کارەکانی خانە ئاساییەکان دەکەن. بۆیە هەندێک توێژەر پێشنیاری بەکارهێنانی هێڵە خانە میراکان دەکەن، هەرچەندە ئەمە دەتوانێت سەختتر بێت.

  3. خانەی ئاسایی یان گۆڕدراو: خانەی گۆڕدراو پەسەندکراوە چونکە نەمرن و بە خێرایی دەگەشێن.

  4. بەردەستبوون: بەردەستبوونیش گرنگە. هەندجار ڕەنگە پێویست بێت هێڵێکی خانەی تایبەت لە تاقیگەدا دامەزرێنرێت.

  5. خاسیەتەکانی گەشەکردن: پێویستە ئەم پێوەرانەی خوارەوە لەبەرچاو بگیرێت لەکاتی هەڵبژاردنی هێڵە خانەییەکاندا:

  • کاتی دووانەبوونی دانیشتوان: باشترە هێڵە خانەییەکان هەڵبژێردرێت کە کاتی دووانەبوونی کورتیان هەیە بۆ بەدەستهێنانی گەشەی خێراتر و زیادکردنی بەرهەمهێنان.

  • گەشەکردن لە حاڵەتی هەڵواسراو: هەندێک بەکارهێنان پێویستی بە هێڵە خانەییەکانە کە بتوانن لە حاڵەتی هەڵواسراودا بگەشێن لە جیاتی پەیوەستبوون بە ڕووەکە.

  • چڕی تێربوون (دەرامەت لە هەر شووشەیەکدا): ئاماژە بە ژمارەی خانانە کە کلتورەکە لە کاتی تێربووندا پێی دەگات، و پێوەرێکی گرنگە بۆ پێوانی بەرهەمهێنان.

  • کارایی لەبەرگرتنەوە: بە ڕێژەی ئەو خانانەوە دەردەبڕدرێت کە دەتوانن بە سەرکەوتوویی کۆڵۆنیا نوێ دامەزرێنن، ئەمەش نیشاندەری توانای هێڵەکە بۆ زادبوون و جێگیربوونە.

  1. جێگیری: جێگیری هێڵی خانە زۆر گرنگە، بەتایبەتی بۆ کلۆن‌کردن و بەرهەمهێنانی کۆگایەکی پێویست.

  2. حاڵەتی فینۆتایپی (Phenotypic): گرنگە کە هێڵەکانی خانە خانەکانی خاوەن دەربڕینی فینۆتایپی گونجاو تێدا بن.