تاقیکردنەوەی ئێلایزا (ELISA) ڕێگایەکی زۆر بەکارهێنراوە بۆ ناسینەوە و دیاریکردنی پرۆتینەکان و دژەتەنەکان و گەردیلە بایۆلۆجیەکانی دیکە. ئێلایزای خانەیی ڤێرژنێکی تایبەتە لەم تەکنیکە کە دەربڕینی پرۆتین یان گۆڕانکاریەکانی دوای وەرگێڕان ڕاستەوخۆ لە خانە چاندراوەکاندا پێوانە دەکات، کە پێویستی بە هەڵوەشاندنەوەی خانەکان لە هەندێک پڕۆتۆکۆڵدا لادەبات. ئەم ڕێگەیە بە تایبەتی بەسوودە بۆ لێکۆڵینەوەی ڕێڕەوە ئاماژەکەرەکان، دەرهێنانی سایتۆکاین، و چالاککردنی وەرگرەکان بە شێوەیەکی توانا زۆر.
ئێلایزای خانەیی بە هەمان شێوەی ئێلایزای ئاسایی کاردەکات بەڵام لەسەر خانە تەندروستەکان یان چەسپاوەکان لە قاپی میکرۆتایتەردا جێبەجێ دەکرێت. هەنگاوەکان بە گشتی بریتین لە:
• چاندنی خانەکان و چارەسەرکردنیان – خانەکان لە قاپەکاندا دەچێندرێن کە 96 یان 384 کونیان تێدایە و بە کاریگەرەکانی وەک دەرمان یان سایتۆکاین چارەسەر دەکرێن.
• چەسپاندن و شووراکردن - خانەکان دەچەسپێندرێن (وەک بە بەکارهێنانی فۆرمالدیهاید) و ڕەنگە شوورابکرێن ئەگەر پێویست بوو (بۆ ئامانجە نێوخانەیەکان).
• بلۆککردن – شوێنە نادیاریکراوەکانی بەستنی بە مادەکانی وەک BSA یان شیری وشکی بێ چەوری بلۆک دەکرێن.
• کڕکردن لەگەڵ دژەتەنی یەکەم – دژەتەنێکی دیاریکراو لەگەڵ پرۆتینی ئامانجدار دەبەسترێتەوە.
• کڕکردن لەگەڵ دژەتەنی دووەم – دژەتەنێکی دووەمی بەستراو بە ئەنزیمی وەک HRP یان AP لەگەڵ دژەتەنی یەکەم دەبەستێتەوە.
• دۆزینەوە – مادەیەکی سەبسترەیت وەک TMB بۆ HRP ئاماژەیەکی ڕەنگی یان فلۆریسی یان کیمیایی بەرهەم دەهێنێت کە هاوتەریب بێت لەگەڵ بڕی ئامانجەکە.
• ئێلایزای ڕاستەوخۆ – دژەتەنێکی بەستراو بە ئەنزیم بەکاردەهێنێت.
• ئێلایزای ناڕاستەوخۆ – هەردوو دژەتەنی یەکەم و دووەم بەکاردەهێنێت بۆ زیادکردنی هەستیاری.
• ئێلایزای ساندویچ - پێویستی بە دوو دژەتەنی گرتن و دیاریکردن هەیە بۆ تایبەتمەندی بەرز.
• فۆسفۆر-ئێلایزا – پرۆتینە فۆسفۆریەکان دەدۆزێتەوە وەک p-ERK، p-AKT.
• دۆزینەوە و شیکردنەوەی دەرمان – کاریگەری پێکهاتەکان لەسەر دەربڕین یان فۆسفۆریکردنی پرۆتین پێوانە دەکات.
• لێکۆڵینەوەکانی گوستنەوەی ئاماژە – چالاککردنی کاینازەکان پێوانە دەکات (وەک ڕێڕەوەکانی JAK-STAT، MAPK).
• دۆزینەوەی سایتۆکاین و پرۆتینە دەرهێنراوەکان – وەڵامەکانی هەوکردن هەڵدەسەنگێنێت (وەک TNF-α، IL-6).
• لێکۆڵینەوەکانی ژەهرناسی – تەندروستی خانەکان شیدەکاتەوە (وەک کاسپاز-3 بۆ مەبەستەکانی مردنی خانەیی).
• تاقیکردنەوەکانی بەستنی لیگاند-وەرگر – لە چالاککردنی وەرگرەکانی GPCR یان کاینازەکانی تایرۆسین دەکۆڵیتەوە.
✔ دۆخی خانەیی دەپارێزێت – پرۆتینەکان لە شوێنی خۆیاندا پێوانە دەکات، کە ڕێگریدەکات لە کەموکووڕیەکانی هەڵوەشاندنەوە.
✔ لەگەڵ شیکاری توانای بەرزدا دەگونجێت– دەتوانێت لەگەڵ پلێتەکانی 384 کونەکان بگونجێت بۆ شیکردنەوە.
✔ چەندایەتی و هەستیاری – پرۆتینە بڕ کەمەکان دەدۆزێتەوە (لە بواری pg/mL).
✔ توانای فرە ئامانج – هەندێک لە کیتەکان لە یەک کاتدا ڕێگە بە دۆزینەوەی چەندین ئامانج دەدەن.
سنوورداریەکان
❌ پێویستی بە باشترکردن – مەرجەکانی چەسپاندن/شووراکردن دەبێت ستاندارد0 بن.
❌ سنووردارە بە خانە لکاوەکان– خانە هەڵواسراوەکان ڕەنگە پێویستیان بە پۆشینی تایبەت هەبێت.
❌ مەترسی تێربوونی ئاماژە – ئاستە بەرزەکانی پرۆتین ڕەنگە بوارە هێڵکاریەکەی دۆزینەوە تێپەڕێنن.
کەرەستە پێویستەکان
خانە چاندراوەکان (باشترە لکاو بن)
پلەیتی میکرۆتایتەری 96 کون (پۆشراو بۆ پێکهاتەی خانەکان)
بافەری چەسپاندنی 4% پارافۆرمالدیهاید
بافەری شووراکردنی 0.1% تریتۆن X-100
بافەری بلۆککردنی % BSA 5 لە PBS
دژەتەنی یەکەم و دووەم
مادەی سەبسترەیتی ئێلایزا وەک TMB بۆ HRP
خوێنەرەوەی قاپی هەڵمژین/فلۆریسانس
پڕۆسەکە
• چاندنی خانەکان– 10,000 بۆ 50,000 خانە لە هەر کونێکدا دابنێ و بە درێژایی شەو لە کڕکەردا بیهێڵەرەوە.
• چارەسەرکردنی خانەکان – مەرجی تاقیکاری جێبەجێ بکە (وەک دۆزەکانی دەرمان).
• چەسپاندنی خانەکان – 4% پارافۆرمالدیهاید زیاد بکە (15 خولەک، لە پلەی گەرمی ژوور)، پاشان بە PBS بیشۆرەوە.
• شووراکردن (ئەگەر پێویست بوو) – 0.1% تریتۆن ئێکس-100 بەکاربهێنە (10 خولەک).
• بلۆککردن – لەگەڵ 5% BSA یەک کاتژمێر لە کڕکەر دایبنێ، لە پلەی گەرمی ژوور.
• دژەتەنی یەکەمی – دژەتەنەکە بە ڕوونکردنەوەی 1:1000 زیاد بکە، دوو کاتژمێر یان بە درێژایی شەو لە 4°C.
• دژەتەنی دووەمی – لەگەڵ دژەتەنی بەستراو بە HRP یەک کاتژمێر بخەرە ناو کڕکەر، لە پلەی گەرمی ژوور.
• دۆزینەوە – مادەی سەبسترەیت زیاد بکە، کردارەکە بوەستێنە ئەگەر پێویست بوو و هەڵمژینەکە بخوێنەرەوە.
شیکردنەوەی داتاکان
بە پشتبەستن بە ژمارەی خانەکان ئاساییکردنەوە بکە (وەک بە بەکارهێنانی بۆیەی کریستاڵی بەنەوشەیی).
کۆمەڵە چارەسەرکراوەکان لەگەڵ کۆمەڵە کۆنترۆڵەکە بەراورد بکە بە بەکارهێنانی لاری ستاندارد ئەگەر پێویست بوو بۆ خەمڵاندنی ڕەها.
ئێلایزای خانەیی ئامرازێکی بەهێزە بۆ لێکۆڵینەوە لە دەربڕینی پرۆتین و گۆڕانکاریەکان لە ژینگەی خانەیی. گونجانی لەگەڵ شیکردنەوەکانی توانای بەرزدا وای لێدەکات بەنرخ بێت لە پەرەپێدانی دەرمان و توێژینەوەی زانستی ژیانی. بە باشکردنی بارودۆخی جێگیرکردن، بڕی دژەتەنەکان و شێوازەکانی دیاریکردن، دەتوانرێت ئەنجامە هەستیار و دووبارەبووەکان بەدەستبهێنرێت. پێشکەوتنەکانی داهاتوو ڕەنگە پلاتفۆرمەکانی ئێلایزای خانەیی فرە ئامانج لەخۆبگرن بۆ کەشفکردنی هاوکاتی چەندین شیکار لە یەک کوندا.