هەڵمژینی فیزیایی (BET)
پێشەکی:
شیکردنەوەی BET (Brunauer-Emmett-Teller) تەکنیکێکی شیکردنەوەی فیزیاییە کە بۆ لێکۆڵینەوەی هەڵمژینی گەردیلەکانی گاز لەسەر ڕووکاری ڕەقەکان بەکاردێت. ئەم ڕێگایە وەک ئامرازێکی بنەڕەتی لە بواری کیمیای ڕووکاری دادەنرێت، کە زانیاریی بەنرخی لەسەر تایبەتمەندییەکانی ڕووکاری مادەکان دابین دەکات، لەوانەش قەبارەی ڕووکار، قەبارەی گەردیلەکان، و تایبەتمەندییەکانی کونکردن.
لە کاتی ئێستادا، بەهۆی بەکارهێنانە بەرفراوانەکانی مادە کونکراوەکان، بەتایبەتی مادە کونکراوەکانی پێکهاتەی نانۆیی لە بوارەکانی فیزیا و کیمیا و ئەندازیاری و زانستە ژینگەییەکان و زانستی ژیان، شیکردنەوەی BET بووە ئامرازێکی پێویست و بەکارهاتوو لەسەر ئاستێکی بەرفراوان. بە پشتبەستن بە هەڵمژین و دەرچوونی گاز، وەک نایترۆجین، ئەم ڕێگایە ڕێگە بە خەمڵاندنی ئاماری قەبارەی ڕووکار، ئاستی کونکردن، شێوەی کونەکان، و قەبارەی کونە بچووک و ناوەڕاست و گەورەکان لە مادەکاندا دەدات. شیکردنەوەی BET بە پێوانی قەبارەی گازی نایترۆجینی هەڵمژراو و تووەوە لەلایەن ڕووکاری مادەکەوە لە پلەی گەرمی جێگیرەوە لە شلی نایترۆجین (٧٧ کەلڤین) کاردەکات.
ئەمەش وەک ئامرازێکی بەهێز لە لێکۆڵینەوەی تایبەتمەندییەکانی مادەکان دادەنرێت، بەتایبەتی لە بواری کیمیای ڕووکاری و مادە نانۆییەکان. ئەم تەکنیکە بۆ تێگەیشتن لە ڕەفتاری مادەکان لە هەڵمژین و کێشکردن لەگەڵ گازە ڕووکارییەکان بەکاردێت، کە یارمەتی پەرەپێدانی کاتالیزەری کاریگەر و بەکارهێنانەکان لە وزە و ژینگە دەدات.
بنەمای کارکردن:
تەکنیکی BET پشت بە پێوانی بڕی گازی هەڵمژراو لەسەر ڕووکاری مادەکە لە پلەی گەرمیی دیاریکراودا دەبەستێت. بەشێوەیەکی ئاسایی گازەکانی وەک نایترۆجین یان ئارگۆن بەکاردێن.
لە شیکردنەوەی BETدا، بڕی گازی هەڵمژراو لەسەر ڕووکار بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ بە قەبارەی ڕووکاری بەردەستەوە بەستراوەتەوە. پشت بە ئەو بنەمایە دەبەستێت کە هەرچەندە قەبارەی ڕووکار زیاد بکات، بڕی گازی هەڵمژراو زیاد دەبێت. بڕی گازی هەڵمژراو بە بەکارهێنانی گازەکانی وەک نایترۆجین پێوان دەکرێت، کە گازەکە لە ژوورێکی بەتاڵدا هەڵدەگیرێت و فشارەکە لە پلەی گەرمیی دیاریکراودا پێوان دەکرێت.
دەتوانرێت گازی هەڵمژراو لە ڕووکارەکە جیا بکرێتەوە لە ڕێگەی گۆڕینی بارودۆخەکانەوە، وەک کەمکردنەوەی فشار، کە ڕێگە بە لێکۆڵینەوەی ڕەفتاری دینامیکی گازەکان لەسەر ڕووکاری ڕەق دەدات.
سوودەکانی:
ئامێری شیکردنەوەی BET توانای پێوانی بڕی گازی هەڵمژراو یان دەرکراو لە ڕووکاری ڕەق لە فشاری جیاوازدا هەیە. لە ڕێگەی لێکۆڵینەوەی شێوەی خەتی هەڵمژینی گاز و دووبارە هەڵمژینەکەیەوە، دەتوانرێت چەندین تایبەتمەندیی گرنگ دیاری بکرێت، لەوانەش:
قەبارەی کونەکان: دیاریکردنی قەبارە و شێوەی کونە کراوەکان لە نموونەکەدا.
تایبەتمەندییەکانی ڕووکاری: خەمڵاندنی قەبارەی ڕووکاری تایبەت بە نموونەکە.
کونکردن: تێگەیشتن لە کونکردنی گشتی و دابەشکراو.
بەکارهێنان و سوودەکان
ڕێگەی BET وەک ئامرازێکی خێرا و کاریگەری نیسبی بۆ شیکردنەوەی تایبەتمەندییە فیزیاییەکانی مادەکان دادەنرێت، و لە کۆمەڵێکی جیاواز لە بەکارهێنان بەکاردێت، لەوانەش:
پێوانی قەبارەی ڕووکاری تایبەت بە نانۆ مادەکان: وەک گەردیلە نانۆییەکان، داردستە نانۆییەکان، ڕیشاڵە نانۆییەکان، و تەختە نانۆییەکان، کە قەبارەی ڕووکاری تایبەتیان لە مەتری چوارگۆشە بۆ هەر گرامێک زیاترە.
شیکردنەوەی کاتالیزەرەکان: پێوانی قەبارەی ڕووکاری تایبەت بە کاتالیزەرەکان و مادە هەڵمژە نانۆییەکان، کە یارمەتی باشترکردنی کارایییان دەدات.
دیاریکردنی ڕێژەی کونە کراوەکان: پێوانی شێوە و ڕێژەی کونە کراوەکان لە مادە کونکراوەکاندا، کە یارمەتی هەڵسەنگاندنی کارایییان لە بەکارهێنانە جیاوازەکاندا دەدات.
دیاریکردنی قەبارەی کونەکان: پێوانی شێوە و قەبارەی کونەکان بە قەبارەیەک لە نێوان ٠.٥ بۆ ٢٠٠ نانۆمەتر، کە سوودی لە دیزاینکردنی بەکارهێنانە پێشکەوتووەکان لە بوارەکانی وەک هەڵگرتن و هەڵمژین هەیە.
شیکردنەوەی قەبارەی گەردیلەکان: پێوانی ناوەندی قەبارەی گەردیلەکان، کە شتێکی پێویستە لە پەرەپێدانی مادەکان و باشترکردنی تایبەتمەندییەکانیاندا.
لێکدانەوەی ئەنجامەکان
شیکردنەوەی BET بەشێوەیەکی سەرەکی بۆ دیاریکردنی قەبارەی ڕووکاری تایبەت بە مادەکان بەکاردێت، بەتایبەتی مادە کونکراوەکان. ئەمەش چەندین لایەنی سەرەکی لەخۆدەگرێت:
1. خەتی هەڵمژین:
زانیارییەکانی دەرهاتوو لە شیکردنەوەی BET بەشێوەیەکی ئاسایی خەتێک پیشان دەدات کە نوێنەرایەتی پەیوەندی نێوان بڕی گازی هەڵمژراو (کێش) و فشاری گازەکە دەکات. ئەم خەتە چەندین قۆناغ لەخۆدەگرێت:
قۆناغی سەرەتایی: لەم قۆناغەدا، گازەکە بە خێرایی هەڵدەمژرێت، کە ئاماژە بە بوونی ژمارەیەکی زۆری شوێنی هەڵمژینی بەردەست دەکات.
قۆناغی ناوەڕاست: لەگەڵ زیادبوونی فشار، ڕێژەی هەڵمژین خاو دەبێتەوە، کە دەڵێت ڕووکارەکە لە تێربوون نزیک دەبێتەوە.
قۆناغی کۆتایی: لە فشارێکی دیاریکراودا، خەتەکە جێگیری پیشان دەدات، کە واتە زۆربەی شوێنەکانی هەڵمژین داگیر کراون.
2. حیسابکردنی قەبارەی ڕووکاری:
دەتوانرێت قەبارەی ڕووکاری تایبەت لە ڕێگەی پێوانی بڕی گازی هەڵمژراو لە فشارێکی دیاریکراودا حیساب بکرێت.
3. واتای ئەنجامەکان:
قەبارەی ڕووکاری: قەبارەی ڕووکاری تایبەت وەک بەهای بنەڕەتیی دەرهێنراو لە شیکردنەوەی BET دادەنرێت. هەرچەندە ئەم بەهایە زیاد بکات، توانای مادەکە بۆ هەڵمژین و کارلێکردن لەگەڵ مادە کیمیاییەکان زیاد دەبێت.
قەبارەی کونەکان: دەتوانرێت ئەنجامەکانی BET بۆ خەمڵاندنی قەبارەی کونەکان و دابەشبوونیان بەکاربهێنرێت، کە بیرۆکەیەک لەسەر پێکهاتەی ناوەوەی مادەکە دەدات.
بەکارهێنانەکان: ئەنجامەکان ئاماژە بە ڕادەی گونجانی مادەکە بۆ بەکارهێنانی دیاریکراو دەکەن، وەک کاتالیزەرەکان، مادە هەڵمژەکان، و بەتریەکان.