سپێکترۆسکۆپیای ڕەنگدانەوەی بڵاوەبوو (DRS)
پێشەکی:
سپێکترۆسکۆپیای ڕەنگدانەوەی بڵاوەبوو (DRS) شێوازێکی سپێکترۆسکۆپی UV-Vis ـە بۆ نموونە ڕەقەکان و ڕووکارەکان و تۆزەکان بەبێ پێویستی بە توانەوە یان بڵاوکردنەوەی ئەم مادانە لە شلەکاندا. لەبەر ئەوەی جۆری و توندی تیشکی ڕەنگدراوەوە لە ڕووکارەکانەوە پشت بە تایبەتمەندییە فیزیایی و کیمیاییەکان و ڕەنگی ڕووکاری نموونەکە دەبەستێت، ئەم شێوازە یەکێکە لە زۆرترین شێوازە بەکارهێنراوەکان بۆ لێکۆڵینەوەی نموونەکانی کانزاکان و ئۆکسایدی کانزاکان. لەبەر نەبوونی شلەکان وەک توێنەر یان بڵاوکەرەوە، ئەم شێوازە هەڵبژاردەیەکی گونجاوترە بۆ لێکۆڵینەوەی تایبەتمەندییە بینراوەکانی کانزاکان و نیمە گوازەرەوەکان وەک حیسابکردنی بۆشایی وزە (energy gap). ئەگەر نموونەکەت شلە یان پێتخۆشە توانەوە یان بڵاوکردنەوەی لە توێنەرێکدا، شیکردنەوەی UV-Vis لە نێوان شیکردنەوە درێژی شەپۆلییەکان هەڵبژێرە.
سوودی شیکردنەوەکە:
شیکردنەوەی DRS تەکنیکێکی سپێکترۆسکۆپییە کە لە بواری UV-VIS دا بەکاردێت بۆ شیکردنەوەی نموونە ڕەقەکان و ڕووکارەکان و تۆزەکان بەبێ پێویستی بە توانەوە یان دابەشکردنی مادەکان لە شلەکاندا. جۆری و توندی تیشکی ڕەنگدراوەوە لە ڕووکارەکانەوە پشت بە تایبەتمەندییە فیزیایی و کیمیاییەکانی نموونەکە و ڕەنگی ڕووکارەکان دەبەستێت، ئەمەش ئەم شێوازە دەکاتە یەکێک لە باوترین ڕێگاکان بۆ لێکۆڵینەوەی نموونە کانزاییەکان و ئۆکسایدی کانزاکان.
شێوازی DRS پەسەندکراوە لە حیسابکردنی بۆشایی وزە (bandgap) لە سیرامیکەکاندا، کە بەرزی دەردەخات بەسەر شێوازەکانی شیکردنەوەی سپێکترۆسکۆپی نەریتیی بەکارهێنراو لە تویلەکاندا. سەرەڕای ئەوەش، ئەم شێوازە بڕێکی زۆر کەمی نموونە دەوێت، ئەمەش دەیکاتە نموونەیی بۆ بەکارهێنانەکان کە کارامەیی لە بەکارهێنانی مادەکاندا دەویست. هەروەها ئەم تەکنیکە وەک ناوێرانکەر دادەنرێت، ئەمەش ڕێگا دەدات بە شیکردنەوەی نموونەکان بەبێ گۆڕانی تایبەتمەندییەکانیان.
لە ناوەندی فۆتۆن (Photon)دا، شیکردنەوەی DRS بۆ هەموو جۆرەکانی پارچەکان و ڕووکارەکان و نموونە تۆزەکان بە بەرزترین ئاستی جۆری جێبەجێ دەکرێت، ئەمەش دڵنیایی لە بەدەستهێنانی ئەنجامی ورد و متمانەپێکراو دەدات.
بنەمای کارکردن:
تەکنیکێکی سپێکترۆسکۆپی پێشکەوتووە کە بۆ لێکۆڵینەوەی تایبەتمەندییە بینراوەکانی نموونە ڕەقەکان یان ڕووکارەکان بەکاردێت. ئەم شێوازە پشت بە کارلێکی تیشک لەگەڵ نموونە لێکۆڵراوەکە دەبەستێت، و وەک یەکێک لە باوترین ڕێگاکان لە تاقیگەکانی شیکردنەوەی کیمیایی و فیزیایی دادەنرێت.
پێکهاتە سەرەکییەکانی ئامێرەکە: ئامێری DRS لە سەرچاوەی تیشک پێکهاتووە، کە بەزۆری چرایەکی سەروو بەنەوشەیی یان بینراو دەبێت، و ئامرازێک بۆ کۆکردنەوە و شیکردنەوەی تیشکی ڕەنگدراوەوە، وەک سپێکتری تیشکی. دۆزەرەوەیەک بەکاردێت بۆ پێوانی توندی تیشکی ڕەنگدراوەوە.
کاتێک تیشکێک بەرەو نموونەکە ئاراستە دەکرێت، تیشکەکە ناتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر بنووسێتە ناو مادە ڕەقەکانەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی ڕەنگدانەوەی. بڕی تیشکی ڕەنگدراوەوە پشت بە تایبەتمەندییە فیزیایی و کیمیاییەکانی نموونەکە دەبەستێت، وەک پێکهاتەی کیمیایی و پلەی بڵاوبوونەوە و ڕەنگ.
جۆرەکانی ڕەنگدانەوە:
ڕەنگدانەوەی ئاوێنەیی (Specular Reflection): ڕوودەدات کاتێک تیشک بە گۆشەیەکی هاوتای گۆشەی کەوتنەوە دەگەڕێتەوە. ئەم جۆرە ڕەنگدانەوەیە لە چۆنیەتی ڕەنگدانەوەی تیشک لە ڕووکاری ئاوێنەیەکەوە دەچێت.
ڕەنگدانەوەی بڵاوبووەوە (Diffuse Reflection): ڕوودەدات کاتێک تیشک بەرەو ئاراستە جیاوازەکان دەگەڕێتەوە. ئەم جۆرە زۆرترین باوە لە نموونە تۆزەکان یان ئەوانەی ڕووکاری زبرن.
تیشکە ڕەنگدراوەکان لە نموونەکەوە کۆدەکرێنەوە. توندی ڕەنگدانەوە بە پێوەری نموونەیەکی ستاندارد پێوانە دەکرێت، کە بەزۆری BaSO4 دەبێت، کە ئەم نموونەیە وەک نموونەیەکی ڕەجەز کە بڵاوبوونەوەی بەرز و هەڵمژینی کەمی هەیە دادەنرێت، بۆیە وەک 100% لە پێوانەکاندا دادەندرێت.
کاتێک تیشک بە گۆشەی سفر پلە لەسەر نموونەکە دەدرێت، تیشکە ئاوێنەییەکان (specular) پشتگوێ دەخرێن و سەرنج لەسەر تیشکە بڵاوبووەوەکان (diffuse) دەخرێتە ناوەڕاست. توندی ئەم تیشکە ڕەنگدراوانە پێوانە و شی دەکرێنەوە.
بەکارهێنانەکان: تەکنیکی DRS لە کۆمەڵێکی فراوان لە بەکارهێنانەکاندا بەکاردێت، لەوانەش:
لێکۆڵینەوەی مادە کانزاییەکان و ئۆکسایدی کانزاکان.
پێوانی بۆشایی وزە لە سیرامیکەکان و مادە دیکەکاندا.
شیکردنەوەی تایبەتمەندییە بینراوەکانی مادە نانۆییەکان.
هەڵسەنگاندنی کارلێکە کیمیاییەکان لە نموونە جیاوازەکاندا.
باشییەکانی شیکردنەوەکە: تەکنیکی DRS بە چەندین باشی تایبەتمەندە، لەوانەش:
نەوێرانکردن: دەتوانرێت نموونەکان شی بکرێنەوە بەبێ گۆڕانی تایبەتمەندییە ڕاستەقینەکانیان.
بڕی کەمی نموونە: بڕێکی زۆر کەمی مادەکان دەوێت، ئەمەش دەیکاتە گونجاو بۆ نموونە گرانبەها یان دەگمەنەکان.
وردی بەرز: ئەنجامی ورد و متمانەپێکراو دابین دەکات کە یارمەتی لە تێگەیشتنی ڕەفتاری مادەکان و لێکۆڵینەوەیاندا دەدات.
بەم شێوەیە، شیکردنەوەی DRS ئامرازێکی بەهێزە لە بواری زانستە کیمیایی و فیزیاییەکاندا، کە دیمەنی بەنرخ لەسەر تایبەتمەندییە بینراوەکانی نموونە لێکۆڵراوەکان پێشکەش دەکات.
شیکردنەوەی ئەنجامەکان:
داتاکانی دەرهێنراو لە شیکردنەوەی DRS سپێکتری هەڵمژینی درێژی شەپۆلە جیاوازەکان نیشان دەدەن. ئەم داتایانە دەتوانرێت بەکاربهێنرێن بۆ دیاریکردنی تایبەتمەندییە بینراوەکانی نموونەکە، وەک بۆشایی وزە و کارلێکە کیمیاییەکان و وەسفکردنی مادەکان.