توانای زێتا

پێشەکی:

شیکاری توانای زێتا ئامرازێکی گرنگە بۆ دیاریکردنی بارگەی کارەبایی تەنۆلکەکان. بەهای بارگەی تەنۆلکەکان گرنگییەکی زۆری هەیە بۆ زۆرێک لە کارپێکردنە پیشەسازی و توێژینەوەکان. بارگەیەکی بەرز، چ ئەرێنی بێت یان ئەرێنی، بەشدارە لە جێگیری تەنۆلکەکان لە شلەکاندا و ڕێگری دەکات لە نیشتنیان، ئەمەش گرنگییەکی تایبەتی هەیە لە بواری نانۆ تەکنەلۆژیادا، چونکە ڕێگریکردن لە کۆبوونەوەی تەنۆلکەکان بەرز دەکاتەوە. هەروەها جێگیری تەنۆلکەکان ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە پیشەسازی جوانکاری و چاودێری کەسیدا. هۆکاری سەرەکی جێگیری ماددە هەڵواسراوەکان بوونی بارگەی ڕووکارە لەسەر تەنۆلکەکان. ئەم بارگە هاوشێوەیانە دەبنە هۆی ئەوەی تەنۆلکەکان پاڵ بە یەکترەوە بنێن و ڕێگری دەکەن لە کۆبوونەوەیان و پێکهێنانی کۆکراوەی گەورەتر و خێراتر جێگیر ببن. بۆیە تا چڕی بارگەی ڕووکاری تەنۆلکە هەڵواسراوەکان زیاتر بێت، هەڵپەسێردراوەکە جێگیرتر دەبێت و گەردیلەکانی بە هێواشتر دروست دەبن یان جێگیر دەبن.

جگە لەوەش بارگەی تەنۆلکەکان کاریگەری لەسەر کارلێکەکانیان لەگەڵ خانەکان و میکرۆبەکان هەیە، هەروەها وەرگرتنی ئایۆنەکان لە کاتی پرۆسەکانی پاککردنەوەی ئاودا. ئامرازی سەرەکی بۆ پشکنینی ئەم کارلێکانە بریتییە لە ئەنجامدانی شیکاری دیاریکردنی توانای زێتا. بۆیە پێویستە توێژەران و پیشەسازییەکان توانای گەورەی ئەم شێوازە بۆ لێکۆڵینەوە لە تەنۆلکەکان و بەرهەمهێنانی هەڵپەسێردراوی جێگیر لەبەرچاو بگرن. لە سەنتەری فۆتۆن، شیکاری توانای زێتا لە چەندین گیراوەی کوالیتی بەرزدا ئەنجام دەدرێت، ئەمەش وردی و متمانەپێکراوی ئەنجامەکان بەرز دەکاتەوە.

بنەما:

تاقیکردنەوەی توانای زێتا ئامرازێکی شیکارییە کە بەکاردێت بۆ پێوانی جیاوازی توانای کارەبایی نێوان چینە خلیسکانەکە و پۆتانسێلەکە لە دووری دوور لە تەنۆلکەکەوە (کە پۆتێنسیالەکە سفرە). گەورەیی توانای زێتا پەیوەندییەکی نزیک بە چڕی بارگەی ڕووکاری تەنۆلکەکانەوە هەیە. بوونی بارگەی ڕووکار لەسەر تەنۆلکەکان هۆکاری سەرەکییە بۆ جێگیری کۆلۆیدەکان. بارگە هاوشێوەکان پاڵ بە تەنۆلکەکانەوە دەنێن لەیەکتر جیا ببنەوە، ڕێگری دەکەن لە کۆبوونەوەیان بەیەکەوە و کۆبوونەوەی گەورەتر دروست بکەن، بەمەش ڕێژەی نیشتنەوە کەم دەبێتەوە.

تا چڕی بارگەی ڕووکاری تەنۆلکەکانی کۆلۆیداڵ زیاتر بێت، جێگیرتر دەبن، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی کاتی پێویست بۆ کۆبوونەوە یان جێگیربوونی تەنۆلکەکان. کۆلۆیدەکان لە قۆناغی بنەڕەتی (توێنەر) و کۆمەڵێک تەنۆلکەی هەڵواسراو پێکدێن، قۆناغی شل بەزۆری ئایۆنەکانی تێدایە کە بارگەی ئەرێنی و نەرێنییان هەیە. تەنۆلکە بارگاوییەکان ئایۆنەکان بە بارگەی پێچەوانە ڕادەکێشن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی ئەم ئایۆنانە لەسەر ڕووی تەنۆلکە بارگاویکراوەکە کۆببنەوە و بەم شێوەیە توانای کارەبایی تەنۆلکەکە کەمدەکاتەوە.

ئەم پرۆسەیە دەبێتە هۆی دروستبوونی دوو چین لە دەوری تەنۆلکەکە: چینی ناوەوە، کە بە چینی ستێرن (Stern Layer) ناسراوە، کە ئایۆنەکان بە توندی کاریگەری کێڵگەی کارەبایی تەنۆلکەکەیان لەسەرە، ئەمەش وا دەکات جیابوونەوەیان لە تەنۆلکەکە قورس بێت. چینی دەرەوە کاریگەری کێڵگەی کارەبایی تەنۆلکەکەی لەسەرە، بەڵام ئایۆنەکان دەتوانن بە ئازادی بچنە ژوورەوە و دەربچن. ئایۆنەکانی ئەم دوو چینە لەگەڵ تەنۆلکەی بارگاویکراودا دەجوڵێن لەگەڵ جوڵەییدا و سنووری دەرەوەی چینە دووەمەکەش بە ڕووی خلیسکان (Slipping or Shear Plane) ناسراوە. ئایۆنەکانی ناو ئەم سنوورە لەگەڵ تەنۆلکەکەدا دەجوڵێن، لە کاتێکدا ئایۆنەکانی دەرەوەی ئەم چینە شوێن جووڵەی تەنۆلکەکە ناگەن.

لە شیکاری توانای زێتادا، توانای کارەبایی لە ڕووی خلیسکانەکەدا دەپێورێت، چونکە پێوەرەکەی توانای زێتا پشت بە جوڵەی تەنۆلکەکان دەبەستێت لە کێڵگەی کارەبایی. بۆیە ئامێرەکە دەتوانێت بە شێوەیەکی کاریگەر ڤۆڵتیەی سەر ڕووی خلیسکێنەکە بپێوێت. بەزۆری توانای زێتا بە یەکەکانی میلی ڤۆڵت (mV) ڕاپۆرت دەکرێت، و ئەو تەنۆلکانەی کە پۆتێنسیاڵی زێتایان زیاترە لە +30 یان کەمتر لە -30 بە جێگیر دادەنرێت. بەڵام ئەگەر تەنۆلکەکان چڕییەکی زیاتریان هەبێت لە پەرشوبڵاوکەرەکە، لەوانەیە وردە وردە جێگیر ببن.

ئەو هۆکارانەی کە کاریگەرییان لەسەر توانای زێتا هەیە بریتین لە بەهای pH، ڕێبەرایەتی گیراوەکە و چڕیی تەنۆلکەکان. ئەم هۆکارانە زۆر گرنگن بۆ تێگەیشتن لە هەڵسوکەوتی تەنۆلکەکان لە گیراوەکاندا و پەرەپێدانی بەکارهێنانی کاریگەر لە چەندین بواردا، لەوانەش پیشەسازی کیمیایی و ژینگەیی.

سوودەکانی شیکاری

1. پێوانەکردنی توانای زێتا لەسەر ڕووی خانەکە

2. پێوانەکردنی توانای زێتا و دیاریکردنی جێگیری کۆلۆیدەکان لەگەڵ گۆڕانکاری لە بەهای pH.

3. پێوانەکردنی توانای زێتا و دیاریکردنی جێگیری کۆلۆیدەکان لەگەڵ گۆڕانکاری لە پێکهاتەی دۆخی شل

4. لێکۆڵینەوە لە گۆڕانکارییەکانی توانای زێتا کاتێک زیادکەرەکان بۆ کۆلۆیدەکان زیاد دەکرێن.

5. لێکۆڵینەوە لە جێگیری مڵەکان

6. لێکۆڵینەوە لە جێگیری تەنۆلکە هەڵواسراوەکان لە ئاودا

لێکۆڵینەوە لە جێگیری کۆلۆیدە پزیشکییەکان و ئیمۆلیۆنی خۆراک

لێکدانەوەی ئەنجامەکان

لێکدانەوەی ئەنجامەکانی توانای زێتا بەندە بە بەهای هەژمارکراو، کە جێگیری تەنۆلکەکانی ناو هەڵواسراوەکە دەرئەبڕێت. لێرەدا چەند خاڵێکی سەرەکی بۆ لێکدانەوەی ئەنجامەکان دەخەینەڕوو:

1.     بەها ئەرێنی و نەرێنییەکان:

توانای زێتای ئەرێنی (> +30 mV): ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە تەنۆلکەکان بارگەی ئەرێنییان هەیە. ئەمەش جێگیری بەرەوپێش دەبات، چونکە تەنۆلکەکان یەکتر بەرپەرچ دەدەنەوە، ئەمەش ڕێگری دەکات لە کۆبوونەوە.

توانای زێتای نەرێنی (< -30 mV): ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە تەنۆلکەکان بارگەی نەرێنییان هەیە. وەک تەنۆلکە ئەرێنییەکان، بارگە نەرێنییەکان بەشدارن لە جێگیری هەڵپەسێردراوەکە.

بەهاکانی نزیک لە سفر: توانای زێتا لە نزیک سفر (لە نێوان -30 و +30 mV): ئاماژەیە بۆ ناجێگیری تەنۆلکەکان، واتە ئەگەری کۆبوونەوە و ڕەشبوونەوەی تەنۆلکەکان هەیە. لەم حاڵەتەدا پێویستە بارودۆخی سیستەمەکە باشتر بکرێت بۆ ئەوەی جێگیرییەکی باشتر مسۆگەر بکرێت.

2.     کاریگەرییەکانی بارودۆخی دەوروبەر:

      گۆڕانی pH: گۆڕانکاری لە pH دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرچاو لەسەر توانای زێتا هەبێت. لە هەندێک سیستەمدا گۆڕینی pH دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە بارگەی ڕووکاری تەنۆلکەکاندا، ئەمەش کاریگەری لەسەر جێگیرییان دەبێت.

     پێکهاتەی قۆناغی شل:

پێکهاتەی کیمیایی توێنەرەکە دەتوانێت کاریگەری لەسەر توانای زێتا هەبێت. بۆ نموونە زیادکردنی هەندێک ئایۆن لەوانەیە ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە بارگەی ڕووکاردا.

3.     جێگیری کۆلۆیدەکان:

دەتوانرێت ئەنجامی توانای زێتا بەکاربهێنرێت بۆ هەڵسەنگاندنی جێگیری کۆلۆیدەکان. بەها بەرزەکانی توانای زێتا بەگشتی ئاماژەن بۆ جێگیری باشتر، لە کاتێکدا بەها نزمەکان ئاماژەن بۆ ئەگەری کۆکردنەوە.

     ئەنجامی توانای زێتا لە بوارە جیاوازەکانی وەک زانستی کەرەستە، دەرمانسازی، و خۆراکدا بەکاردەهێنرێت، کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر تایبەتمەندییەکانی بەرهەمی کۆتایی هەبێت.

    لێکدانەوەی ئەنجامەکانی توانای زێتا یارمەتیدەرە لە تێگەیشتن لە هەڵسوکەوتی تەنۆلکەکان لە هەڵپەساردن و باشترکردنی

دیزاینی بەرهەم و بەکارهێنانی لە پیشەسازییە جیاوازەکاندا.

گرنگە شیکارکار زانیاری تەواوی هەبێت لەسەر چۆنیەتی لێکدانەوەی ئەنجامەکان و مامەڵەکردن لەگەڵ هەر گۆڕانکارییەک یان لادانێک کە لەوانەیە سەرهەڵبدات. زانیاری بەنرخی تر کە دەتوانێت ببێتە هۆی پێشکەوتن لە توێژینەوە و پەرەپێدان دەتوانرێت لە ڕیی پەیوەندیکردن لەگەڵ پسپۆڕانی سەنتەری فۆتۆن دەستەبەر بکرێت.