مایکرۆسکۆپی هێزی ئەتۆمی (AFM)
پێشەکی
لە ئێستادا مایکرۆسکۆپی هێزی ئەتۆمی (AFM) بە یەکێک لە ئامرازە باوەکان دادەنرێت بۆ پێوانی تۆپۆگرافیای ڕووکار و وێنەگرتنی ڕووکاری دوو ڕوویی(2D) و سێ ڕەهەندی (3D) بە وردی ئەتۆمی. ئەم مایکرۆسکۆپە پشکنەرێک بەکاردەهێنێت کە بەستراوەتەوە بە دەرزییەکەوە، بە باشترین شێوە تەنها یەک گەرد لە نووکەکەیدا هەبێت. بە تۆمارکردنی هێزەکانی نێوان نوکی پشکنەر و نموونەکە، دەتوانێت زانیاری ناڕاستەوخۆ سەبارەت بە تایبەتمەندییەکانی نموونە شیکراوەکان بدات. ئەم هێزانە جۆری جۆراوجۆر لەخۆدەگرن وەک هێزەکانی ڤان دێر والس (Van der Waals)، هاوپەیوەندی، کارەبایی، هێزی لێخشاندن، کارەبایی، موگناتیسی، هێزی چەسپاو و هتد.. بەپێی ئەم هێزانە و مەودای نێوان پشکنەر و ڕووی نموونەکە، شێوازەکانی مایکرۆسکۆپ بە شێوەی بەرکەوتن، نەبەرکەوتن و لێدان پۆلێن دەکرێن.
پێناسە
وردبینی هێزی ئەتۆمی (AFM) تەکنیکێکی پێشکەوتووە کە لە نێوان مایکرۆسکۆپەکانی پشکنەری سکانکردندا پۆلێن کراوە، ڕێگە بە وێنەگرتنی ڕوونی بەرزی ڕووکارە جیاوازەکان دەدات، لەنێویاندا ئەوانەی کە ناهێڵن. AFM بە دوو شێواز کاردەکات: بەرکەوتن و بەرنەکەوتن، پشت بە هێزەکانی نێوان نوکی دەرزی و ڕووی نموونەکە دەبەستێت بۆ دروستکردنی وێنە.
دەرزییەکە لە سیلیکۆن دروستکراوە و بە ستوونێکەوە بەستراوەتەوە کە درێژییەکەی لە نێوان 100 بۆ 200 مایکرۆمەتردایە. لە کاتی سکانکردنی ڕووکاردا، گۆڕانکاری لە بەرزیدا دەبێتە هۆی چەمانەوەی ستوونەکە، ئەمەش زانیاری ورد سەبارەت بە تۆپۆگرافیای ڕووکار دەدات. لەنێو سوودە سەرەکییەکانیدا:
پێوانی زبری ڕووکار: (AFM) ئامرازێکی کاریگەرە بۆ پێوانی زبری نانۆ، کە بە تەکنیکەکانی تری وەک SEM بەدەستهێنانی ئەستەمە.
پێوانەکردنی ئەستووری ڕووپۆشی نانۆیی: بۆ پێوانەکردنی ئەستووری پۆشاکەکە، بەشێک لە نموونەکە پێش ڕوپۆشکردن دادەپۆشرێت، پاشان پۆشەرەکە لادەبرێت بۆ ئەوەی ناوچەیەکی ڕوپۆشنەکراو بەجێبهێڵێت، ئەمەش ڕێگە دەدات بە پێوانێکی وردی ئەستووری.
AFM چەندین بەکارهێنانی هەیە لە بوارەکانی زانست و توێژینەوەدا، ئەمەش وایکردووە کە ئامرازێکی بەنرخ بێت بۆ لێکۆڵینەوە لە ڕووکار و تایبەتمەندییە میکانیکییەکانی کەرەستەکان. لە خوارەوە وێنەی مایکرۆسکۆپی هێزی ئەتۆمی دەخەینە ڕوو.
سوودەکانی ئەم پێوانەیە
وێنەگرتنی سێ ڕەهەندی ڕووکاری جیاواز
پێوانەکردنی زبری ڕووکار
پێوانەکردنی ئەستووری پۆشەر
لێکۆڵینەوە لە پێکهاتەی سێ ڕەهەندی نموونەکانی لیتۆگرافی
پێوانەکردنی ڕەقیی نموونە لە خاڵە جیاوازەکاندا (nanoindentation)
دیاریکردنی مۆدیولی لاستیکی لە ناوچە جیاوازەکانی نموونەکەدا
جۆرەکانی نموونەی گونجاو بۆ پێوانەکردن
نانۆماددە: نانۆگەردیلە، نانۆفایبەر و فیلمی تەنک
بایۆماتریاڵەکان: خانەکان، شانەکان، پرۆتینەکان و DNA
ماددە ڕەقەکان: کانزا، سیرامیک، و پلاستیک
ماددە شلەکان: گیراوە و نموونەی کۆلۆیداڵ، کە دەتوانرێت تایبەتمەندی ڕووکار لە ژینگە شلەکاندا بپێورێت
ڕووی پۆشراو: ڕوپۆش، فیلمی تەنک، و ماددە پێکهاتەیی ئاڵۆز
نموونەی پاودەر: ماددە پۆدرەکراوەکان کە دەتوانرێت لەسەر سلایدی شووشە بڵاوبکرێنەوە
شیکاری زبری: پێوانی زبری و ئەستووری ڕووکار
توێژینەوەی پێکهاتەی بلوری: شیکردنەوەی پێکهاتەی بلوری.
پێداویستیەکانی پێوانەکردن
بۆ ئەنجامدانی شیکاری AFM، پێویستە ئەم پێداویستیانەی خوارەوە لەبەرچاو بگیرێن:
ڕەهەندەکانی نموونە: دەبێت کەمتر بێت لە 20 × 20 ملم
ئەستووری نموونە: دەبێت کەمتر بێت لە 5 ملم
(تێبینی: ئەگەر توێژەر ئامادەی نەکرد، دەتوانین بیکەین).
پێداویستیەکانی دۆخی پەیوەندیکردن
نەرمی ڕووکار: ڕووکارەکە دەبێت نەرم بێت (زەبری کەمتر لە 5 مایکرۆمەتر)
ڕەقیی نموونە: پێویستە نموونەکە ڕەق بێت بۆ دڵنیابوون لە ئەنجامە وردەکان
هەنگاوەکانی ئامادەکردن بۆ نموونەی پاودەر
1. پەرشوبڵاوی نموونە: پێویستە توێژەر سەرەتا نموونەکە لە ناوەندێکی گونجاودا وەک ئاو، ئەلکهول، یان ئەسیتۆن بڵاوبکاتەوە
2. ئامادەکردنی سلاید: دوای بڵاوبوونەوە، چەند دڵۆپێک لە کۆلۆیدی دەرهاویشتوو دەخرێتە سەر سلایدێکی شووشەیی و بەجێدەهێڵرێت تا بە تەواوی وشک دەبێتەوە
3. پێشکەشکردنی نموونە: دوای وشککردنەوە، سلایدەکە (لە چوارچێوەی ڕەهەندە قبوڵکراوەکاندا) دەنێردرێت بۆ شیکاری
ئەم پێداویستیانە دەبێت بە وردی پەیڕەو بکرێن بۆ دڵنیابوون لە شیکاری سەرکەوتوو بە بەکارهێنانی AFM.
شیکردنەوی ئەنجامەکان
لێکدانەوەی وێنە:
تۆپۆگرافی: وێنەی تۆپۆگرافی بەرزایی و خەمۆکی لەسەر ڕووی نموونەکە نیشان دەدات، بەکاردێت بۆ تێگەیشتن لە پێکهاتەی ڕووکار و دابەشبوونی تەنۆلکەکان